Trong phương hướng và mục tiêu tổng quát của nhiệm kỳ 2020-2025, định hướng đến năm 2030 và 2035, dự thảo Báo cáo chính trị trình Đại hội Đảng bộ tỉnh lần thứ XVII xác định: "... huy động và sử dụng hiệu quả mọi nguồn lực, khai thác và phát huy tối đa tiềm năng, lợi thế, nhất là về vị trí địa lý, di sản văn hóa và bản sắc con người xứ Đông nhằm phát triển Hải Dương nhanh và bền vững với ba trụ cột: công nghiệp công nghệ cao và công nghiệp hỗ trợ; nông nghiệp hữu cơ có giá trị gia tăng cao; dịch vụ chất lượng cao".

Vì sao định hướng như vậy? Thực tiễn cho thấy trong giai đoạn 2011-2020, mô hình tăng trưởng của tỉnh đã từng bước được đổi mới theo hướng tăng trưởng theo chiều rộng kết hợp tăng trưởng theo chiều sâu, thu hút vốn đầu tư nước ngoài (FDI) để tận dụng lợi thế sẵn có, hướng tới mục tiêu là xuất khẩu. Mặc dù tăng trưởng của tỉnh vẫn chủ yếu dựa vào chiều rộng nhưng các đặc trưng của mô hình tăng trưởng theo chiều sâu ngày càng rõ nét hơn. Năng suất các nhân tố tổng hợp (TFP) đóng góp ngày càng nhiều hơn vào tăng trưởng (giai đoạn 2016-2020 đóng góp 47,1%, cao hơn bình quân của cả nước). Nhờ đó, trong nhiệm kỳ 2015 - 2020, Hải Dương đã thu được nhiều thành tựu phát triển kinh tế quan trọng. Các chỉ tiêu theo Nghị quyết Đại hội XVI cơ bản đều đạt, nhiều chỉ tiêu quan trọng vượt mục tiêu đề ra. Kinh tế tăng trưởng đạt cao hơn mức bình quân chung của cả nước, cơ cấu kinh tế chuyển dịch nhanh theo hướng tích cực, thu ngân sách nhà nước gấp hai lần so với đầu nhiệm kỳ, từ năm 2017 tỉnh tự cân đối ngân sách. Hệ thống kết cấu hạ tầng được đầu tư đồng bộ, hiện đại và tăng cường kết nối liên tỉnh; phát triển đô thị đạt kết quả nổi bật; thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới vượt chỉ tiêu đề ra; diện mạo đô thị, nông thôn khởi sắc rõ nét.

Tuy nhiên, Hải Dương cũng đang đứng trước những thách thức không nhỏ cho bài toán phát triển trong thời kỳ mới. Mặc dù mô hình tăng trưởng kinh tế của tỉnh đang có sự chuyển dịch tích cực theo chiều sâu, song tăng trưởng theo chiều rộng vẫn là xu hướng chủ đạo. Một số động lực tăng trưởng truyền thống đang bị suy yếu, đó là lợi thế nhân công giá rẻ sẽ nhanh chóng mất đi, do chi phí lao động của Việt Nam nói chung và tỉnh Hải Dương nói riêng đang không ngừng tăng lên. Các yếu tố làm tăng số lượng lao động trong tỉnh là nhân khẩu học và di cư chuyển đến từ địa phương khác đều sẽ sụt giảm trong tương lai do quá trình già hóa dân số đang diễn ra rất nhanh. Cùng với đó, căng thẳng thương mại trên toàn thế giới, xu hướng bảo hộ mậu dịch đang nổi lên, là thách thức rất lớn đối với mô hình tăng trưởng dựa trên xuất khẩu. Giá trị hàng hóa xuất khẩu của tỉnh trong giai đoạn 2016-2020 chỉ tăng 12,2%, thấp hơn mục tiêu đề ra là 15%. Trong đó, năm 2019 chỉ tăng 10,9% và năm 2020 ước tăng 2,4%. Xu hướng dịch chuyển các nhà máy sản xuất từ những nơi có giá nhân công rẻ trở về các nước bản địa do chi phí sản xuất giảm nhờ tiến bộ về khoa học và công nghệ của Cuộc cách mạng công nghiệp 4.0, dẫn đến nguy cơ nguồn vốn FDI vào tỉnh có thể giảm dần. Nguồn lực đất đai, tài nguyên có hạn đang cạn kiệt nhanh. Nhất là những tác động của đại dịch Covid-19 tạo nên những thay đổi sâu sắc về tổ chức sản xuất, kinh doanh, thương mại, tiêu dùng, bảo đảm an toàn cho sức khỏe con người, phương thức làm việc… tạo ra những khó khăn, thách thức lớn, đồng thời cũng tạo ra những cơ hội mới cho phát triển nhờ chuyển đổi số và ứng dụng mạnh mẽ công nghệ thông tin.

Đứng trước tình hình đó, đòi hỏi trong nhiệm kỳ tới, chúng ta phải tiếp tục đẩy mạnh việc đổi mới mô hình tăng trưởng, cơ cấu lại, tạo bước chuyển căn bản kinh tế của tỉnh sang mô hình tăng trưởng trên cơ sở tăng năng suất, tiến bộ khoa học và công nghệ, đổi mới sáng tạo gắn với bảo vệ môi trường theo hướng tăng trưởng xanh, với 3 trụ cột: công nghiệp công nghệ cao và công nghiệp hỗ trợ; nông nghiệp hữu cơ có giá trị gia tăng cao; dịch vụ chất lượng cao. Tiếp tục cải thiện mạnh mẽ môi trường đầu tư, kinh doanh, thúc đẩy khởi nghiệp sáng tạo, phát triển các ngành, lĩnh vực, các doanh nghiệp thích ứng với yêu cầu của cuộc Cách mạng công nghiệp 4.0, tham gia có hiệu quả vào chuỗi giá trị toàn cầu. Đồng thời chuyển dịch cơ cấu kinh tế, cơ cấu lao động sang những ngành, lĩnh vực có năng suất cao, hiệu quả cao. Về công nghiệp, lựa chọn và thu hút các dự án đầu tư lớn, phù hợp với định hướng công nghiệp công nghệ cao và công nghiệp hỗ trợ; đồng thời hỗ trợ các doanh nghiệp nhỏ và vừa. Về nông nghiệp, lựa chọn phát triển sản phẩm chủ lực theo hướng hàng hóa tập trung, áp dụng công nghệ tiên tiến, sản xuất hữu cơ, thu hút các doanh nghiệp đầu tư hình thành các liên kết theo chuỗi giá trị; phát triển mạnh khu vực dịch vụ dựa trên nền tảng ứng dụng các thành tựu của khoa học và công nghệ hiện đại và lợi thế của địa phương. Tập trung phát triển mạnh các ngành dịch vụ như du lịch, công nghệ thông tin, viễn thông, y tế, tư vấn, giáo dục và đào tạo, văn hóa, thể thao, dịch vụ an sinh xã hội...

Để thực hiện cho được phương hướng và những nhiệm vụ, giải pháp nêu trên, đòi hỏi chúng ta phải đánh giá đúng vị thế, tiềm năng, thế mạnh của tỉnh, chỉ ra những "tiềm năng riêng có, thế mạnh khác biệt", từ đó tiếp tục khai thác và sử dụng có hiệu quả các nguồn lực để tạo ra động lực mới cho phát triển. Cần tập trung khơi dậy và phát huy tốt nhất tiềm năng của con người Hải Dương với nhiều phẩm chất đáng quý để đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao phục vụ cho phát triển. Đặc biệt, chúng ta cần phát huy tốt những giá trị của bản sắc văn hóa xứ Đông, khơi dậy và phát huy mạnh mẽ ý chí, khát vọng của Đảng bộ và nhân dân tỉnh Hải Dương vượt qua khó khăn, thách thức, đoàn kết, đổi mới, sáng tạo để phát triển bứt phá trong chặng đường sắp tới phấn đấu đến năm 2030, Hải Dương cơ bản trở thành tỉnh công nghiệp theo hướng hiện đại, năm 2035 là thành phố trực thuộc Trung ương.

PHẠM XUÂN THĂNG
Phó Bí thư Thường trực Tỉnh ủy, Phó Trưởng Tiểu ban Văn kiện